عملیات خاک ورزی دارای عناوین مختلفی می باشد که اغلب با یکدیگر اشتباه می شوند.بسیاری از عناوین دارای تعریف دقیق نبوده و اغلب دارای معانی مختلف در نقاط مختلف هستند. بعضی از مهمترین روشها عبارتند از : خاک ورزی مرسوم، شخم – کشت، شخم و کشت، کم ورزی یا خاک ورزی کم، خاک ورزی – کشت، خاک ورزی پوشش دار، دیسک – کشت، کشت بدون خاک ورزی، خاک ورزی نواری و خاک ورزی حفاظتی.
۱. خاک ورزی مرسوم
تعداد عملیاتی که برای خاک ورزی مرسوم مورد نیاز است به نوع محصول و منطقه بستگی دارد. خاک ورزی مرسوم به طور نوعی ممکن است شامل عملیات زیر باشد :
۱. شخم زدن و خرد کردن خاک.
۲. خرد کردن و دیسک زدن بقایای گیاهی.
۳. ایجاد شیار و پشته به منظور شکل دادن خاک.
۴. استفاده از هرس بشقابی یا کولتیواتور مزرعه.
۵. استفاده از هرسهای دندانه ای بلافاصله پس از شخم بهاره، به منظور کاهش خلل و فرج پر از هوا و تسطیح و فشردن سطح خاک.
۶. استفاده از هرس دندانه فنری یا دندانه انگشتی پس از کشت.
۷. یک یا دو بار استفاده از کولتیواتور های ردیفی، بسته به نوع محصول،منطقه و علفهای هرز.
۸. استفاده از فوکای دوار به منظور شکستن سله یا ریشه کن کردن علفهای هرز.
۲. شخم – کشت
در این روش، ردیف کار به گاو آهن متصل است کشت بذر همزمان و هم عرض با شخم انجام می گیرد.
۳. کم ورزی یا خاک ورزی کم
در این روش، خاک ورزی ثانویه منحصر است به یک یا دو بار عبور با یک وسیله تراکتور سوار همراه با یک کارنده که در پشت وسیله سوار می شود و به طور متوالی کار می کند. وسیله خاک ورزی ممکن است یک کولتیواتور مزرعه، هرس بشقابی، هرس دندانه فنری، کولتیواتور ردیفی یا تیلر دوار نواری باشد. از یک تراکتور قوی برای انجام این عملیات متوالی استفاده می شود.
۴. شخم و کشت
در این نوع روش هیچ نوع وسیله خاک ورزی ثانویه به کار نمی رود. وسایل خرد کننده خاک ممکن است به گاو آهن متصل شوند. این ادوات فقط عملیات آماده کردن زمین قبل از کشت را انجام می دهند. کشت به عنوان یک عمل جداگانه روی خاک تازه شخم شده انجام می گیرد. ممکن است وسایلی به کارنده متصل شود که شیار های شخم را تا حدی خرد کنند. در روش کشت در جای چرخ ، از جای چرخ تراکتور یا چرخهای حمل کننده کارنده که موجب خرد شدن و فشرده شدن خاک در مسیر می شود، به عنوان بستر بذر استفاده می گردد.
۵. خاک ورزی – کشت
این روش نیاز به وسیله ای معمولاً پنجه غازی، برای ایجاد شیار در بقایای گیاهی قبلی، خرد کردن یک نوار باریک، کشت بذر و فشردن خاک در خط کشت دارد.ممکن است کود شیمیایی هم در همان موقع در زمین قرار داده شود.
۶. دیسک – کشت
در این روش یک دستگاه کارنده روی تیلر بشقابی (گاوآهن بشقابی عمودی) سوار می گردد. بدین ترتیب خاک ورزی و بذر کاری هم زمان انجام می گیرد.
۷. خاک ورزی پوشش دار
این روش بیشتر در کشت دستپاش محصولات، به کار می رود. خاک ورزی پوشش دار با به کار بردن مکرر ادوات خاک ورزی زیر شکن انجام می گیرد. پوششی از بقایای گیاهی و کلوخها در سطح خاک باقی می ماند تا از فرسایش بادی و آبی خاک جلوگیری نموده و موجب افزایش نفوذ باران و برف گردد. بستری کاملاً نرم زیر سطح خاک قرار می گیرد.
۸. کشت بدون خاک ورزی
در این روش بدون اینکه هیچگونه خاک ورزی مقدماتی انجام گرفته باشد، یک ردیفکار عمل کشت را انجام می دهد. کارنده باید به یک پیش بر چین دار مجهز باشد تا ضمن عبور از گیاهان سرپا یا بقایای گیاهی،خاک را قطع کند و شیار باریکی را به جای شیار باز کن کارنده های معمولی باز نماید. بقایای گیاهی،مشکل شناخته شده ای در عملیات زراعی بوده و از بین بردن علفهای هرز به وسیله علف کشهای شیمیایی ضروری می باشد.
۹. خاک ورزی حفاظتی
خاک ورزی حفاظتی یک نوع روش خاک ورزی برای کشت محصولات ردیفی است که علاوه بر حفاظت خاک، با تولید محصول نیز در ارتباط است. خاک ورزی حفاظتی بر روی شیب های کم تا حدود ۲ درصد اعمال می شود تا شستشوی لایه ای را کاهش دهد. اصول کلی خاک ورزی حفاظتی که باید رعایت شود عبارت است از :
۱. از افزار خاک ورزی اولیه برای ناهموار کردن خاک استفاده نمایید تا موجب کند شدن حرکت باران شده و خاک در جای خود نگهداری شود.
۲. تا حد ممکن ماشینها را بر روی خطوط تراز به کار برید.
۳. از روش بستر سازی و کشت بدر به طور توأم و با یک بار عبور استفاده نمایید.
۴. باریکه ای از زمین را به عنوان بستر بذر آماده کنید و نواحی ناهموار و پوشیده از بقایای گیاهی را در بین ردیف های کشت به جای گذارید.
۵. برای از بین بردن علف های هرز، از علف کشهای شیمیایی به جای عملیات خاک ورزی استفاده نمایید.
به کار بردن خاک ورزی حفاظتی شامل بسیاری از جنبه های صرفه جویی در وقت و انرژی مربوط به خاک ورزی کم و بسیاری از صرفه جویی های هزینه مربوط به تهیه بستر بذر اقتصادی می باشد. اما از طرف دیگر، نگهداری عمدی بقایای گیاهی در سطح خاک، ممکن است به عملیات بیشتر ماشین ها و به کار بردن بیشتر مواد شیمیایی یا کنترل امراض، جمعیت حشرات و گسترش علف های هرز نیاز داشته باشد.
۱۰. خاک ورزی نواری
خاک ورزی نواری عبارت از هر نوع سیستم خاک ورزی برای کشت ردیفی محصولاتی است که به وسیله آن فقط بستر بذر با عرض باریک آماده می شود. این روش در صورتی که فاصله بین ردیف ها ۷۶ سانتیمتر یا بیشتر باشد،انرژی لازم برای تهیه بستر بذر را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. از آنجایی که روش کشت با فاصله کم رواج بیشتری یافته است، خاک ورزی نواری در کاهش انرژی مورد نیاز تأثیر کمتری دارد.
منبع : بازار بزرگ کشاورزی ایران