بعضي از گياهان هرز با وجود آن که از گروه پيدازادان هستند به صورت انگل يا نيمه انگل ديده ميشوند. گياهان هرز انگل مانند چشم بلبلي ، دارواش ، گل جاليز ، موخور ، سس ، استريگا با تشکيل يک اندام ارتباطي و نفوذ در بافتهاي هادي ساير گياهان آنها را مورد تهاجم قرار داده و بدين وسيله از قسمتي يا تمام مواد غذايي گياه ميزبان استفاده ميکنند. اين قبيل گياهان غالبا با خاک ارتباط نداشته يا آن که پس از مدتي کوتاه ، ارتباط آن قطع ميگردد.
با توجه به نتايج تحقيقات دو دانشمند لوميس و ويلسون حدود ۲۵۰۰ گونه گياه هرز انگل که از گياهان گلدار هستند تاکنون شناخته شده است. مهمترين تيرههايي که گونههاي انگلي فراواني دارند عبارتند از: تيرههاي دارواش ، ميمون ، پيچک ، گل جاليز و سانتالاسه. گياهان انگل يا نيمه انگل که در ايران بيش از همه موجب خسارت ميگردند عبارتند از: دارواش ، آرستوبيوم ، لورانتوس ، سس ، گل جاليز و استريگا.
*** گياهان تيره لورانتاسه (تيره دارواش)
چشم بلبلي يا شيرينگ
برگهاي اين گياه متقابل ، پهن و خزانپذير بوده ، گل آنها نر و ماده و تعداد زيادي از گونههاي مختلف چوبي مانند بادام ، زردآلو ، به ، گوجه ، گلابي و حتي افرا و نارون را مورد تهاجم قرار ميدهند. اين انگل با استفاده از مواد غذايي ميزبان موجب ضعف شديد آن ميشود، ولي مرگ ميزبان را موجب نميشود، اين گونه گياهي از زماني که اندامهاي آن داراي کلروفيل ميشود به صورت نيمه انگل درميآيد و مواد کربوهيدرات را خود ميسازد. ولي معهذا آب و مواد معدني و گاه بعضي کربوهيدرات را از ميزبان ميگيرد.
دانه اين گياه بوسيله پرندگان انتشار مييابد. وقتي دانه اين گياه روي شاخه درخت ميزبان قرار گرفت، ريشه از دانه خارج شده و با نمو ريشههاي جوان وارد قسمت پوستي درخت ميشود، و در آنجا صفحهاي پهن و سپس يک مکينه توليد ميکند. اين مکينه به شکل ريشه بوده و در ضمن نمو ، از طبقات پوستي عبور کرده و وارد کامبيوم آوندي ميگردد. اين مکينه پس از مدتي به ريشه شباهت پيدا کرده و به بافتهاي چوبي نفوذ ميکند، سپس برگ و جوانهها از روي صفحه چسبنده بوجود ميآيد.
موخور
گونه ديگري از اين جنس که در ايران وجود دارد به نام موخور ناميده ميشود که شاخه آن گوشتي ، طويل و گياه دوپايه است و بر روي شاه بلوطهاي غرب ايران ديده ميشود.
دارواش
گونه دارواش سه واريته دارد که از نظر فيزيولوژي و مورفولوژي کاملا از يکديگر متمايزند. دو واريته اين گياه کاجها ولي واريته سوم دولپهايها مانند درختان سيب ، گلابي و تبريزي را مورد حمله قرار ميدهند. انتشار بذر و ويژگي هاي نمو اين گياه به جنس لورانتوس شباهت دارد. دارواش گياهي دست چند ساله با انشعاب کاذب ديکوتوميک ، اين گياه برگهايي متقابل و مقاوم در زمستان با رنگي سبز مايل به زرد دارد. گل اين گياه در بهار ظاهر ميگردد و ميوه آن در پاييز ميرسد.
ميوه رسيده اين گياهان کروي شکل ، سفيد رنگ با گوشتي چسبناک است و يک هسته سبز رنگ بدون غشا در درون آن قرار دارد که يک يا چند جنيني آن بوسيله آلبومن احاطه شده است. ميوههاي اين گياه اغلب بوسيله پرندگان منتقل ميگردند و اگر روي شاخه جواني قرار گيرد در بهار روييده و گياهک خود را روي همان شاخه ثابت ميکند. ضمنا ساقهچه از ميان آلبومن خارج شده و براي تشکيل يک صفحه چسبان به ساقه ميزبان ميچسبد، از قسمت مرکزي صفحه چسبان بلافاصله مکينه توليد شده و از قسمت پوستي گياه ميزبان عبور ميکند.
آرستوبيوم اکسي سوري
يکي ديگر از گياهان تيره لورانتاسه است که در مناطق البرز بيشتر وجود دارد و انگل گياهان ارس و سرو کوهي ميباشد.
*** تيره پيچک صحرايي
سسها
گياه سس با بيش از ۱۷۰ هزار گونه از تيره Convolvulaceae زير تيره Cuscutoidae است و در بسياري از منابع آن را در تيره جداگانه به نام Cuscutaceae قرار ميدهند. سس فاقد ريشه و برگ واقعي است و دستگاه رويشي آن را ساقه باريک و پيچيده به رنگ زرد مايل به سبز تشکيل ميدهد. مکينهها به صورت برگهايي در روي ساقه ديده ميشود.
مکينهها حاصل فعاليت لايه دايره محيطيه بوده و در حقيقت ميتوان آن را ريشههاي نابجاي تغيير شکل يافته دانست. اين مکينهها اگر با ميزبان تماس پيدا نکند آزاد باقي ميماند، ولي اگر با ميزبان تماس پيدا کند با ترشح آنزيمهايي کوتيکول شيره ميزبان را حل و به داخل آن نفوذ ميکند و خود را به آوندهاي چوبي ميزبان ميرساند.
*** گياهان تيره گل جاليز
گل جاليز
گل جاليز معمولا گياهاني بدون کلروفيل و ريشههاي طبيعي بوده و فقط روي ريشه گياهان گلدار ديگر ميرويد. ساقههاي آن برگ ندارد، ولي داراي فلسهاي زرد رنگ سادهاند. گلهاي اين گياه در انتهاي ساقه به صورت سنبله قرار دارد. دانههاي اين گياه بسيار کوچک و شياردار بوده و در خاک و در مجاورت يک ريشه غذا دهنده قادر به رويش هستند.
در شرايط مساعد رويش ابتدا انتهاي گياهک گل جاليز به شکل يک مکينه وارد بافتهاي پوست ريشه گياه مجاور ميگردد و سپس بخش باقي مانده در خارج ميزبان به تدريج متورم و غده مانند ميگردد. گياه انگل و ميزبان به حدي به يکديگر در اين قسمت نزديک ميشوند که تشخيص سلولها از يکديگر امکانپذير ميشود. از بخش غده مانند گل جاليز ، در زماني نسبتا کوتاه ، ريشهها و ساقههاي گل دهنده خارج ميگردد. ريشههاي اين گياه تارهاي کشنده ندارند.
از اين رو نميتوانند مواد معدني را از خاک جذب نمايند، اين ريشهها به محض برخورد با ريشههاي گياهان ديگر با فاصله به آن چسبيده و متورم ميگردند، سپس مکينهاي در اين قسمت به درون ريشه وارد ميشود و آنگاه سلولهاي بافت هادي بتدريج در آن ظاهر ميگردند. طبق تحقيقاتي که در دانشگاه آمريکايي بيروت به عمل آمده مشاهده کردهاند که استفاده از رانداپ با غلظت بسيار کم موجب از بين بردن بذر در حال تندش گل جاليز ميشود.
گياهان تيره ميمون
در اين تيره ، گياهان متعددي وجود دارند که با وجود کلروفيل و ريشههاي طبيعي ، ريشههاي خود را ابتدا بر روي ريشه گياهان مجاور بخصوص گياهان تيره گندم ثابت کرده و سپس به درون آنها مکينه ميفرستند، به اين قبيل گياهان ، گياهان نيمه انگل گفته ميشود. از گونههاي نيمه انگل اين تيره ميتوان گونههاي رنيانت ، افرزيا ، ملامپير و ادونتيت را ذکر کرد.
منبع : سایت نیاز مرکزی